تصور این‌که دنیا چه شکلی است، شکلی دارد اصلن یا به رویایی دیده‌ایم آن را؟ منظورم باطن دنیاست. وگرنه خنزر پنزر های این‌جا را همه‌مان دیده‌ایم. یک‌جوری است درست نشدنی. دُم‌ش را می‌گیری، سُم‌اش در می‌رود. گوش‌‌هایش را می‌گیری، چیزی ول می‌دهد. آخرش هم تصویر مبهمی می‌ماند که گورخر بود که در گوزن می‌چمید یا چی؟ که این روزها آن‌قدر گپ‌های زندگی‌ام زیاد شده‌است که انگشتان هیچ پترسی ثمر نمی‌گیرد؛ و من به زوال می‌رسم. رسیده بودم اگر آدم‌ها نبودند. که دنیا انگار نشاطِ عیش کرده‌است، که گاه می‌نماید و گه می‌رباید. آن‌وقت آدم‌ها هلاکت می‌کنند، بعد همان‌ها نجاتت می‌دهند. مثل همه‌چیز البته. قابل تعمیم است. برای من امّا، دختری را می‌شناختم که در مارپیچِ آدم‌ها، روشنایی می‌دید؛ با پرندگان آواز می‌خواند، و با گل‌های نرگس حرف می‌زد. و آدم همیشه در حیرت است. که به شبی نازل شده‌است با باران یا به صبحی وزیده‌است با باد؟ حالا این‌ها همه کلمات‌اند که قطار می‌شوند و نمی‌رسند؛ من امّا مدت‌‌ها پیش رسیده‌ام. رسیده‌ام، تا حالا سقوط نکنم. باد را با کبوتران شاهد می‌گیرم، که باران می‌داند؛ و می‌نویسم، او جان من است. تا یادم برود؛ همه‌ی گپ‌ها. که به رویایی دیده‌ایم آن را.
زندگی مسئله‌اش استنباط است. استنباط این‌که برای یخ زدن، چقدر سرما نیاز است و در چه مدتی. می‌گویند، از انسان، امیدش را که بگیری، می‌میرد. امید، آدم را سیقل می‌دهد. یک‌جور تک‌نوازی پیانوست؛ وقتی تماشاگران ایستاده دست می‌زنند. نوازنده برای آن‌ها می‌نوازد و آن‌ها برای نوازنده دست می‌زنند.
دوران ما بیش از هر زمانی، شده‌است عصر مبادله. امید برای ما و ما برای امید. ولی امید سوخت می‌خواهد. که ما آدم‌ها با سوخت زنده‌ایم. خاطرات برای سوختن‌اند. برای ذهن فرقی ندارد آه این کودکی‌م است، یا عکس فلان فم‌فتال غربی روی مجله؛ همه‌اش برای سوختن است. مغز کارش همین است. البته که ما خلاصه شده‌ایم. خلاصه در خاطرات بهشت، و آن‌جای دنج و پر نور، رحم مادر. این‌ها کوره‌ها اند. بعد این وسط بقیه‌شان می‌شوند سوخت. می‌سوزند تا کوره‌ها روشن بمانند. آن وقت امید داریم. به وصال بهشت و جای دنج و پر نور، قبرستان.
هیچ شاهدی بهتر از همینگوی وجود ندارد. در جوانی، می‌رود جنگ؛ دویست ترکش می‌خورد و نتیجه‌اش می‌شود «وداع با اسلحه»؛ البته که به همین‌جا ختم نمی‌شود. اگر فکر می‌کنید آدم با دو سقوط هواپیما کارش تمام می‌شود، سخت در اشتباهید. این‌ها برای نویسنده‌ی آمریکایی نتیجه‌اش شد «زنگ‌ها برای که به صدا در می‌آیند؟»؛ و استنباط این‌که تمام نمی‌شود هیچ‌وقت. بعد نوبت به سیاه زخم، مالاریا، ذات‌الریه، سرطان پوست، مشکلات کلیوی، نارسایی طحال، بیماری کبدی و عارضه ستون فقرات رسید. مرد وظیفه‌اش تحمل کردن‌است، همینگوی هم تحمل کرد؛ همینگوی برای امید؛
در تمام سال‌های بی‌ثمر، سال‌هایی که اسم‌ش را گذاشتند سال‌های مرگ همینگوی. مردم را که می‌شناسید، باید روی چیزها اسم بگذارند. حالا نوبت امید شده بود. امید برای او؛ ناگهان «پیرمرد و دریا» خلق می‌شود. بی‌بدیل‌ترین شاهکار ادبی معاصر. همینگوی البته قهرمان بود، قهرمان شد.
بعد زمان می‌گذرد و کم کم همینگوی دچار فراموشی می‌شود. فراموشی که سخت‌تر از سرطان و ترکش خوردن و سقوط نمی‌شود، می‌شود؟ آن هم دوبار. که فراموشی موریانه است. می‌زند به جان خاطرات آدم؛ می‌خورد، می‌مکد، فرو می‌ریزاند. آدم‌ها با خاطرات زنده‌اند. خاطرات سوخت آدم‌هاست. آن‌وقت یک روز صبح، یک دولول ساچمه‌زنی باس‌اندکو می‌گذارد توی دهانش و بوم؛ فراموشی درد آخر است. از پیرمرد، یک جسد می‌ماند و یک مغز که ریخته‌است بیرون؛ مغزی که سوخت نداشت.
سال‌های بعد نه بعدتری، در بهشت، نه کنار جان فورد خواهم نشست، نه از فاکنر امضا می‌گیرم و نه با هایدگر از دازاین بودن‌مان به خدا شکایت می‌کنم. همینگوی را پیدا می‌کنم و بعد آن وقت مدام با هم حرف می‌زنیم. از همه‌چیز، از خاطرات، با خاطرات.
دیشب در بین راه رفتم مغازه‌ی کمال‌آقا؛ هر وقت کم می‌آورم دلم می‌رود سمت کمال‌آقا. اغلب چیزی از حرف‌های هم نمی‌فهمیم. اما آخرش خوب تمام می‌شود. کمال‌آقا تنها چیزی‌یست که همیشه خوب تمام می‌شود. شیرینی فروش است. گفتم: «کمال آقا، دلم بدجور هوس این شرینی خامه‌ای‌هاتُ کرده؛ منتها دکتر گفته غلظت خون پیدا کردم...» - ما آدم‌هایی که هیچ‌وقت چاق نمی‌شویم، مشکلات خودمان را داریم. چربی‌‌ها به جای زیر پوست، می‌ریزند توی خون‌مان، بعد یک‌دفعه می‌زنند به قلب‌مان - خندید، گفت: «خونت پر ملات شده؛ ها؟» گفتم: «آره، گفته چربی نخورم به‌جاش هی آب بخورم، آب می‌خورم. اما با آب که نمیشه زندگی کرد. نه؟» گفت: «آره والا. این ماهی قرمزا این‌قدر آب خوردن چی‌شدن؟ سر سیزده روز میفتن یه گوشه می‌میرن.» گفتم: «حالا چی‌کار کنیم به نظرت؟» دستش به ریش‌هایش بود. کمال‌آقا بین حرف‌هایش خیلی مکث می‌کند. همه‌اش دارد فکر می‌کند. گفت: «ولی تو داری کار خیلی مهمی می‌کنی.»
ـ شیرینی نخوردن؟
ـ آره دیگه، فکر کن اسیر دشمن شدی، دارن شکنجه‌ت می‌کنن. و اگه لو بدی اطلاعات رو، کل کشور سقوط می‌کنه. لو می‌دی؟
ـ پرته مثالت آقا کمال. معلومه که لو می‌دم. بعدش اعدامم می‌کنن. از شکنجه که بهتره. نیس؟
ـ چی بگم والا؛ نیس.
ـ دیشب می‌خواستم شیرینی بگیرم از یه مغازه‌ی دیگه. بهش گفتم آقا ناپلئونی می‌خوام. گفت نداریم. داشت. می‌دیدم ناپلئونی‌ها رو.
ـ العجب ثُم العجب.
ـ آره؛ بعد بهش گفتم آقا پس اینا چیه؟ هی می‌گفت چی چیه؟ تهش گفت ما کلا ناپلئونی تا حالا درست نکردیم این‌جا. ناپلئونی‌ها اون‌جا بود ولی.
ـ شیدا می‌دونه؟
ـ به اون چه ربطی داره؟
ـ حالا چه شیرینی می‌خواستی آخر؟
ـ از این خامه‌ای‌ها.
ـ اسم داره خب، با دست نشون‌ش بده.
شیرینی را برایم پیچید. پولش را نگرفت امّا. نمی‌فهمم چرا مردم باید ناپلئونی‌هایشان را پنهان کنند؟ اصلا اگر می‌خواهند پنهان کنند چرا می‌گذارندش جلوی چشم آدم؟ به آدم نشان می‌دهند. آدم را هوایی می‌کنند. بعد می‌گویند نداریم؛ هیچ‌وقت نداشته‌ایم.
وقتی رسیدم، شیدا ایستاده بود دم در. کارهای این دختر هیچ معلوم نیست. یک روز عاشق است، منتظر می‌ایستد دم در. یک روز فارغ است جواب سلام آدم را هم نمی‌‌دهد. بعد یک روز ناپدید می‌شود، غیب می‌شود؛ انگار هیچ‌وقت نبوده.
ـ سهیل زنگ زده بود. کمال کیه؟
ـ سلام شیدا.
ـ چت شده تو؟ شیدا کیه؟ رفته بودی پیشش؟
ـ نه؛ شیرینی گرفتم برات.
ـ شیرینی؟ سهیل می‌گقت رنگ و روت پریده بوده. هیچی هم نمی‌گفتی.
نـشسته بودم توی قایق. سرم را نزدیک آب کردم؛ باد می‌آمد اما آب تکان نمی‌خورد. کمال‌آقا آن‌جا بود. ماهی قرمز شده بود. فکر کردم چرا کلاغ نشده؟ زل زده بود به چشم‌هایم. در پستوهای ذهنم مدام تکرار می‌شد. ناپلئونی... ناپلئونی... ناپلئونی... کیش و مات.